Łapsze Niżne

Łapsze Niżne to jedna z 14 wsi polskiego Spisza położona u podnóża Pienin Spiskich nad rzeką Łapszanką na wysokości 565-600 m n.p.m., wzdłuż drogi Trybsz – Niedzica - siedziba władz gminnych. W 2013 łapszańska parafia obchodziła 700 – lecie swego istnienia, a początek swój zawdzięcza właścicielom pobliskiego Zamku w Niedzicy: rodzinie Kokosza Berzeviczego i zakonowi bożogrobców – miechowitom (Zakon Kanoników Regularnych Opiekunów Świętego Grobu Pańskiego Jerozolimskiego). Wieś lokowana na prawie niemieckim, ma typową zabudowę ulicową z „centrum wsi”. W XIV wieku Spisz obejmują we władanie Węgry. Do 1786 roku wieś była w posiadaniu prepozytury Bożogobców. W XV wieku wieś zniszczyli Husyci. Wieś często nawiedzały zarazy. Docierały tu też walki i rebelie z czasów Wiosny Ludów i powstań. Przez wieki Wieś stanowiła ostoję polskości na Spiszu. Mieszkała tu grupa ludności żydowskiej. Trudnym momentem w historii były lata 1918-1920 kiedy to Spiszacy mieli zdecydować o swojej przynależności do odradzającej się Polski lub do nowo powstałego państwa - Czechosłowacji. Plebiscyt odwołano, a o losie Spisza zdecydowała Rada Ambasadorów i do Polski włączono 14 miejscowości spiskich. l września 1939 roku pol¬skie Zamagurze zajęły wojska niemieckie i słowackie, na czas II wojny światowej Spisz stał się częścią Słowacji. Wieś była wtedy punktem przerzutowym polskich żołnierzy i kurierów na południe i zachód Europy. Od 1945 roku 14 wsi Zamagurza - w tym i Łapsze Niżne wróciły do Polski. Od 1945 roku parafię obejmują zakonnicy - Ojcowie Reformaci, w 1957 przekazują ją księżom Pijarom, posługującym w Łapszach Niżnych do dziś.

Wieś zamieszkują górale spiscy. Dawniej noszono tu strój spiski w odmianie kacwińskiej - dziś tylko odświętnie. Można tu usłyszeć piękną gwarę spiską. Wiele rodów łapszańskich związanych jest z historią wsi. Z rodziny założycieli Łapsz pochodzi żyjący na przełomie XVII/XVIII w. dr. filozofii, biskup Franciszek Łapszański. Z rodziny Haberów wywodzi się inspektor szkolny II Rzeczypospolitej Wendelin Haber i profesor ze Lwowa - Józef Wiśmierski, zamordowany przez słowacką bojówkę podczas akcji plebiscytowej w 1920 roku - pochowany na placu kościelnym. Z rodziny Stanków pochodzą: Józef Stanek „Lis" - członek AK i kurier z okresu II wojny światowej, który zginął na trasie Spisz - Budapeszt, Dominik Stanek - kurier oraz ksiądz pallotyn Józef Stanek „Rudy" - kapelan, któ¬ry zginął śmiercią męczeńską w Powstaniu Warszawskim, a w 1999 roku był beatyfikowany przez papieża Jana Pawła II.

W Łapszach znajduje się kilka zabytków i ciekawych miejsc:

  • gotycki kościół parafialny z bogatym wnętrzem barokowym, pod wezwaniem świę-tego Kwiryna z XIV wieku ufundowany przez założycieli wsi. O węgierskich korzeniach świątyni świadczy jej patron – Św. Kwiryn - biskup z terenów dzisiejszej Chorwacji, z czasów cesarza Dioklecjana. Na wieży kościoła jest podwójny krzyż Bożogrobców
  • we wsi znajdował się kasztel wzniesiony przez Horwathów z Palocsy pod koniec XVI wieku na terenie zajmowanym obecnie przez Urząd Gminy. Zabytkowy budynek został zniszczony w czasie II wojny światowej
  • Izba Regionalna i Muzeum Parafialne „Sypaniec” w Łapszach Niżnych
  • Piękne i godne uwagi są łapszańskie kapliczki m.in. św. Antoniego z krzyżem bożogrobców na szczycie z 1903 roku, kapli¬czka Świętej Rodziny na cmentarzu z początku XX wieku, kaplica św. Jana Nepomucena przy kościele, kaplica św. Józefa, kaplica Trzeciego Upadku Pana Jezusa i kaplica Jezusa Miłosiernego oraz kilka innych rozsianych po łapszańskich dróżkach i wzgórzach
  • Koło kościoła znajduje się też budynek „Starej Szkoły" z 1904 roku. Na jej ścianie znajduje się tablica pamiątkowa poświęcona Wojciechowi Halczynowi z Lendaku, bojownikowi o przynależność polskojęzycznej części Spisza do Polski w 1918-1920r.
  • Od 1999r. wieś ma nowy budynek szkoły gdzie dziś jest Szkoła Podstawowa im. Bł. Józefa Stanka i Gimnazjum. o Rezerwat Niebieska Dolina (powstał w 1963r., Łapsze Niżne) o pow. 22.03 ha obejmuje zachodnie zbocza Kotelnicy i fragment doliny Strzyzawka. Chroni się tu starodrzew buczyny karpackiej - jest tu ponad sto buków o obwodzie pnia ponad 3 m, najstarsze mają 200 lat.
  • Kalwaria Spiska - miejsce szczególnego wyciszenia się i modlitwy na zboczu góry Gruba tuż nad kościołem w Łapszach Niżnych, są tam dróżki kalwaryjskie i polana Matki Bożej, na szczycie Krzyż i Boży Grób. W każdą pierwszą niedzielę miesiąca o godz. 19.00 Droga Krzyżowa.

We wsi znajdują się: Gminna Biblioteka Publiczna, Urząd Gminy, Ośrodek Zdrowia, Urząd Pocztowy, Bank Spółdzielczy, Gminna Spółdzielnia, sklepy spożywcze i wielobranżowe, piekarnia, zakłady usługowe, Restauracja i Pensjonat Nowak, klub piłkarski „Krokus", Orkiestra Dęta, Ochotnicza Straż Pożarna i Spółka Leśna „Urbar", Izba Regionalna i Muzeum Parafialne „Sypaniec” oraz siedziba Stowarzyszenia Rozwoju Spisza i Okolicy.

Łapsze Niżne to jedna z piękniejszych wsi Spisza – położona wśród gór, zachęca i zaprasza do odwiedzin.

OK. 8 km od Zalewu Czorsztyńskiego i Zamku w Niedzicy, Ośrodek Narciarski Niedzica, 12 km Ośrodek Czarna Góra, a 14 km Białka Tatrzańska. Spływu Dunajcem - 11 km.